5 nieuwe watertuinen in Leiden

• In stedelijke gebieden worden watertuinen ingezet voor het handhaven van de waterkwaliteit en de doorstroming in de stad.
• Deze zgn. floatlands worden ook gebruikt voor (controleerbare) natuurontwikkeling in wateren waar geen natuurlijke oevers mogelijk zijn en bieden o.a. een goede oplossing als rustplaats en nestgelegenheid voor stadsvogels.
• Sinds 2010 hebben wij in Leiden bijzonder goede ervaringen opgedaan met watertuinen, vinden zowel de bewoners (onder én boven water!) als de gemeente Leiden.
• Een broednest is een fauna uittreedplaats in de vorm van een mini-watertuin (zie hieronder) en een échte Leidse vinding, mede bedacht door de oprichters van Kat uit de Gracht (nu: Kat en Water).

Update:

• in juni 2021 zijn er vijf watertuinen en 2 broednestjes geplaatst in de Binnenvestgracht t.h.v. het Lakenplein en bij Speeltuin de Doorbraak.  Lees hier de bewonersbrief.
• Deze watertuin konden we aanschaffen m.b.v. cofinanciering door het Hoogheemraadschap van Rijnland, Fonds 1818 en De Groene Motor/Zelf Doen
• In juni 2020 is  er een watertuin in de Oranjegracht geplaatst, die groeit al uitbundig. Lees hier de bewonersbrief
• Deze watertuin konden we aanschaffen m.b.v. cofinanciering door het H.L. Druckerfonds en Wijkvereniging Tussen de Rijnen.
• De bewoners onderhouden de watertuinen zelf, o.a. m.b.v. de opschoonkano's. 

Klik hier naar de fotoserie van de 'kale' Binnenvestgracht in 2020, 2021 en 2022.

Hieronder een klein voorproefje uit de Binnenvestgracht:

Bijzondere waarnemingen op watertuinen

• duif, (jonge) niet-vliegvlugge meeuw, Amerikaanse rivierkreeft, pad, nijlgans, kat

'Algemene gebruikers' van watertuinen en fauna uittreedplaatsen

• Schildpadden Schillie, Paddy, Goofy en Stoffel (dat zijn 3 soorten lettersierschildpadden), wilde eend, meerkoet, waterhoentje, fuut, knobbelzwaan

Wat is een watertuin?

• Watertuinen zijn platforms van Douglashout, dat tot 15 jaar goed blijft in grachtenwater.
• Het frame (van ca. 2 x 1,5m) is bekleed met een waterdoorlatend worteldoek, waarop zo'n 60 moerasplantjes van ruim 20 soorten worden ingeplant, waarover weer een laag grootmazig gaas gaat.
• Zodra de tuinen volgroeid zijn, bieden ze ook nog een broedgelegenheid aan watervogels. In het eerste jaar worden de ca. zestig jonge planten die in de watertuinen staan echter nog beschermd door gaas.
• Een broednest ernaast zorgt voor een alternatieve broed- en rustlocatie, want veel (jonge) waterdieren zijn afhankelijk van 'Fauna Uittreed Plaatsen' om even bij te komen of te ontsnappen aan een jagende snoek.

Wat biedt een watertuin?

• De watertuinen zorgen voor meer variatie in plant- en diersoorten, zowel onder als boven water.
• Zo kunnen libellen, hommels en bijen van de nectar in de planten gebruik maken.
• Padden en vissen kunnen onder de objecten paaien en schuilen tussen de plantenwortels, die bovendien het grachtenwater filteren. Het grachtenwater wordt zichtbaar én meetbaar elk jaar schoner en helderder.
• Deze drijvende eilanden bieden een uitrustplek voor diverse diersoorten, voor wie de kademuren te hoog zijn. Denk aan jonge watervogels, maar ook aan katten die te water zijn geraakt

• Bovendien zijn bewoonde drijvende eilanden erg leuk om naar te kijken, niet alleen voor bewoners maar ook voor toeristen.

• En een zeker niet onbelangrijk voordeel van watertuinen is dat je er eetbare planten op kunt laten groeien. Enkele van de eetbare soorten zijn: Gele Lis, Reuzen Rabarber, Watermunt, Grote Waterweegbree en Pinksterbloem. En hoe oogst je die planten? Met een bootje.

Broed/reddingsnestje: fauna uittreedplaatsen geschikt voor veel diersoorten

• Een reddingsnestje is in principe een mini-watertuintje met alléén watermunt erin geplant. Dat is de enige plantensoort die niet wordt weggegraasd door meerkoeten.
• Deze fauna uittreedplaatsen zijn op hotspots (waar de kademuren te hoog zijn voor alle dieren) in de hoeken van de bruggen geplaatst, dus uit het vaarwater van boten. Hierdoor ze ook goed zichtbaar van bovenaf, dus voor toeschouwers.
• Als er geen kattenklimtouw aan de dichtstbijzijnde kademuur hangt, kan een kat uitrusten op een watertuin of reddingsnest. En als voorbijgangers toch naar de bloemenpracht in het water kijken, zien ze de kat vanzelf en redden het dier van het vlotje, is onze jarenlange ervaring. 

Watertuinen in de Havenwijk, sinds 2010

Op woensdag 19 mei 2010 zijn in het kader van het biodiversiteitsjaar de eerste twee watertuinen van Leiden ingepoot. Onder luid applaus van de aanwezigen – en met een grote plons- werden ze te water gelaten naast de grote Havenbrug. 

• De watertuinen zijn gefinancierd met middelen uit het Biodiversiteitsfonds van de gemeente Leiden en worden verzorgd door de bewoners van de Havenwijk.
• Onder de aanwezigen waren toenmalig wethouder Frank de Wit, stadsbioloog Frits van der Sluis en watercoördinator Marcel Belt van de gemeente Leiden en veel van hun collega’s die in hun werk met biodiversiteit te maken hebben.
• Op 6 juni 2011 zijn er een derde watertuin plus twee 'testnesten' (voor watervogels) bij gekomen.
• In 2012 volgden nog eens vijf broednestjes in de wijk en in het Noorderkwartier.
• Er sinds 2016 vijf grote watertuinen en tien kleine reddingsnestjes in Leiden. Door alle voordelen van deze drijvende eilanden kan het eigenlijk niet anders dan dat alle partijen hierachter staan!
• Goed voor de waterkwaliteit, vele diersoorten, de biodiversiteit en ga zo maar door.

Plantensoorten in de Watertuinen:

 Wie betaalde dat?

• Met behulp van een financiële bijdrage uit het fonds Biodiversiteit –Leiden Lekker Groen van de gemeente Leiden, zijn de eerste watertuinen neergelegd.
• Vervolgens werden enkele watertuinen en reddingsnestjes betaald uit de Stadsvogelprijs, die Leiden won.
• In 2012 zijn twee fauna uittreedplaatsen betaald met hulp van de Herfstpremie
• En ook in de huidige tijd blijken vanwege hun goede 'trackrecord', de watertuinen bekostigd te kunnen worden uit diverse biodiversiteits-, duurzaamheids en bewonersparticipatiepotjes. In 2020 betaalden o.a. het H.L. Druckerfonds en Wijkvereniging Tussen de Rijnen. mee aan een nieuwe tuin in de Oranjegracht.

Havenwijkbewoners zijn ambassadeurs van de drijvende eilanden

• Omdat de bewoners van Havenwijk-Zuid heel goed weten hoe prettig het is om samen iets op te zetten, zijn ze al jaren fan van de watertuinen en de reddingsnestjes in hun grachten.
• Bewoners van andere wijken (en steden!) worden dan ook van harte uitgenodigd om langs te komen en zelf te ervaren hoe mooi de tuinen er in de zomer op het water bij liggen, en wat een dierenleven dit aantrekt.
• Voor het onderwaterleven in de Leidse grachten kunt u doorsurfen naar onderwaterinleiden.nl

naar boven